U wil voorkomen dat uw partner en/of nabestaanden een aanzienlijk bedrag aan erfbelasting alleen moeten dragen wanneer u komt te overlijden? Kan dit door een overlijdensverzekering af te sluiten, en voor wie is deze verzekering eigenlijk interessant?

Er zijn tal van verzekeringen die ervoor zorgen dat uw nabestaanden beschermd zijn wanneer u komt te overlijden. De uitvaartverzekering is de meest bekende. Dit is een verzekering die de kosten dekt van een begrafenis of crematie. Het verzekerde bedrag komt vrij bij overlijden en gaat rechtstreeks naar de uitvaartondernemer of naar de perso(o)n(en) die u hebt opgegeven bij het afsluiten van de verzekering. Uw nabestaanden moeten zich dan geen zorgen maken over de kosten van uw begrafenis.

Een ander type verzekering is de overlijdensverzekering. In tegenstelling tot de meer bekende uitvaartverzekering, gaat deze verder dan het dekken van begrafenis- of crematiekosten. De overlijdensverzekering dekt de erfbelasting die verschuldigd is bij uw overlijden. Bij uw overlijden ontvangen uw erfgenamen een bedrag waarmee ze de verschuldigde erfbelasting kunnen financieren. Op die manier biedt u financiële bescherming aan uw nabestaanden.

Kostprijs van de overlijdensverzekering

De kosten bij een overlijdensverzekering hangen af van het contract (tak 21, tak 23, etc.) en kunnen bestaan uit instap-, uitstap- en/of beheerskosten. Bij het afsluiten van een overlijdensverzekering betaalt u daarnaast een premie. Op elke premie die u stort, zal u 2% taks moeten betalen. Deze taks wordt in principe afgehouden van uw premie.

Het premiebedrag hangt af van verschillende factoren. Een eerste factor is de geschatte erfbelasting: hoe hoger het bedrag, hoe hoger de premie. Daarnaast speelt ook de leeftijd van de verzekerde een rol: oudere mensen betalen over het algemeen een hogere premie omdat ze meer 'risico' lopen om 'snel' te overlijden. Tot slot hebben ook andere factoren zoals de looptijd van het contract en het rookgedrag van de verzekerde een invloed op het premiebedrag. Belangrijk om te weten is dat de overlijdensverzekering dekking biedt voor veel mogelijke oorzaken van overlijden, zowel door een ongeval als door ziekte. Wel worden een aantal uitsluitingen voorzien, bijvoorbeeld in geval de verzekerde zelfmoord pleegt in het eerste jaar na ondertekening van het contract. In dat geval zal er geen uitbetaling gebeuren door de verzekeraar. Andere gevallen van uitsluiting zijn o.a. opzettelijke daad, overlijden als gevolg van vrijwillige deelname aan een misdaad of misdrijf, een oorlogsdaad, en als gevolg van het beoefenen van een gevaarlijke sport of beroep en chronische ziekte.

Houd er rekening mee dat het niet mogelijk is om een overlijdensverzekering af te sluiten als u ernstige gezondheidsproblemen heeft. Bovendien is het in principe niet mogelijk om deze verzekering af te sluiten als u ouder bent dan 75 jaar.

Om de kosten van de overlijdensverzekering beter te begrijpen, illustreren we dit met het volgende voorbeeld:

Filip, 40 jaar oud en een niet-roker, besluit een overlijdensverzekering af te sluiten om een erfbelasting van 40.000 euro te dekken in geval hij komt te overlijden. Hij woont wettelijk samen met zijn partner Sarah en samen hebben ze twee kinderen. Hij zou graag zijn nabestaanden financieel beschermen bij zijn overlijden en denkt eraan om een overlijdensverzekering af te sluiten.

Wat de premie betreft, zou hij voor een periode van vijf jaar een premie van 88,90 euro per jaar betalen. Voor tien jaar zou dit jaarlijks een bedrag van 108,45 euro zijn.¹

Als Filip binnen de tien jaar overlijdt, bijvoorbeeld aan een ziekte, heeft hij een totale premie van 1.084,5 euro betaald om zijn erfbelasting van 40.000 euro te dekken. Dat betekent een besparing van 38.915,5 euro voor zijn nabestaanden.

Als Filip bijvoorbeeld twintig jaar later overlijdt, zullen zijn nabestaanden, als zij niet op voorhand gepland hebben, de volledige 40.000 euro aan erfbelasting verschuldigd zijn.² In dat geval, zou hij wel reeds een premie van 1.084,5 euro betaald hebben, wat in feite een "verlies" betekent.

Met een successieplanning zou hij de erfbelasting nog verder kunnen verminderen. Hier bestaan tal van planningstechnieken voor, waarvan de schenking de meest courante en bekende techniek is.

Is een ‘sudden death’-verzekering een goed alternatief?

Een ‘sudden death’-verzekering beschermt u bij plots overlijden door enkele welbepaalde externe en/of interne oorzaken. In tegenstelling tot de overlijdensverzekering, dekt deze verzekering dus niet alle gevallen van overlijden, maar enkel overlijden door ongeval en overlijden door een tiental aandoeningen.³ Let op dat bijvoorbeeld een overlijden als gevolg van kanker hier niet onder valt en dus niet gedekt wordt door de ‘sudden death’-verzekering.

Gelet op de beperktere dekking van dit type verzekering, zijn deze premies uiteraard goedkoper in vergelijking met die van de overlijdensverzekering.

Voor wie is de overlijdensverzekering interessant?

Het antwoord op deze vraag is moeilijk te bepalen en hangt af van de specifieke situatie van elke persoon. Doorgaans is dit type verzekering interessant voor relatief jonge personen die nog niet meteen willen overgaan tot een successieplanning. Ook personen met een aanzienlijk vermogen, hebben vaak baat bij het afsluiten van een overlijdensverzekering.

Daarnaast kan de overlijdensverzekering ook interessant zijn wanneer uw vermogen voornamelijk bestaat uit bedrijfsvermogen of onroerend goed en u liquide middelen wil nalaten aan uw nabestaanden. Bij uw overlijden kunnen uw erfgenamen mogelijk onvoldoende liquide middelen hebben om de verschuldigde erfbelasting te betalen, wat tot verkoop van uw vermogen kan leiden. Door een overlijdensverzekering af te sluiten, vermijdt u dit risico. Uw erfgenamen ontvangen immers een bedrag waarmee ze de erfbelasting kunnen betalen, zonder noodzaak tot verkoop.

Fiscaliteit

Een laatste aandachtspunt betreft de fiscale aspecten. Bij het afsluiten van een verzekering zijn er drie betrokken partijen: de verzekeringnemer, het verzekerd hoofd en de begunstigde. Het verzekerd hoofd is de persoon wiens overlijden wordt gedekt, diens overlijden bepaalt wanneer de verzekering wordt uitbetaald. In ons voorbeeld is Filip het verzekerd hoofd.

Stel nu dat Filip de verzekering zelf afsluit en de premie betaalt voor zijn partner Sarah, de begunstigde. In dit geval zou Sarah erfbelasting moeten betalen over de uitkering van de verzekering. De fiscus behandelt de uitkering namelijk als een legaat wanneer de verzekeringnemer en de begunstigde niet dezelfde persoon zijn. Deze erfbelasting zou de oorspronkelijke bedoeling van de overlijdensverzekering deels tenietdoen. Sarah zou immers erfbelasting moeten betalen op de uitkering van 40.000, wat uiteraard de totale besparing bij het overlijden van Filip vermindert.

Om dit nadeel te vermijden, zou het beter zijn dat niet Filip, maar Sarah de verzekering afsluit. Op deze manier fungeert zij zowel als de verzekeringnemer én als de begunstigde, terwijl het verzekerd hoofd Filip blijft. Hierdoor wordt de uitkering niet belast door de fiscus. Als Filip de premiekosten wil dragen, kan hij de prijs van de polis eenvoudig aan Sarah schenken via een bankgift.⁴ Dit kan worden uitgevoerd zonder betaling van schenkbelasting aangezien de tussenkomst van een notaris niet vereist is. Er zal daarnaast ook geen erfbelasting verschuldigd zijn op voorwaarde dat hij drie jaar in Vlaanderen en Brussel en vijf jaar in Wallonië blijft leven na de schenking. Op deze manier blijft de effectieve besparing bij het overlijden van Filip 38.915,5 euro.

Conclusie

Verschillende verzekeringen kunnen financiële bescherming bieden aan uw partner en/of nabestaanden wanneer u komt te overlijden. Zo kan de overlijdensverzekering een waardevol instrument zijn, zeker voor (relatief) jongere personen en personen met substantiële vermogens. Het kostenplaatje van een overlijdensverzekering wordt beïnvloed door diverse factoren en moet dus individueel bekeken worden.

Het afsluiten van een overlijdensverzekering kan leiden tot aanzienlijke besparingen in de erfbelasting, al voegen fiscale overwegingen een extra laag complexiteit toe. Zo beschouwt de fiscus de uitkering als een legaat wanneer de verzekeringnemer en de begunstigde niet dezelfde persoon zijn. Hier dient dus extra aandacht aan geschonken te worden bij het afsluiten van de verzekering.

Kortom, de overlijdensverzekering is zeker een waardevol instrument als u uw nabestaanden wil beschermen bij uw overlijden, maar het vereist wel de nodige aandacht bij het afsluiten ervan en enige berekening om het werkelijke voordeel ervan te bepalen.

¹ We willen benadrukken dat deze premie op individuele basis berekend wordt en dus kan verschillen van het premiebedrag in het gegeven voorbeeld.
² We maken hierbij abstractie van de vrijstelling van de gezinswoning voor de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner, alsook van de vrijstelling voor deze op de eerste schijf van 50.000 (Vlaanderen), 12.500 (Waals Gewest) en 15.000 euro (Brussels Hoofdstedelijk Gewest) in de categorie roerend.
³ Een aantal aandoeningen die gedekt zijn, zijn de volgende: een beroerte, infectieuze meningitis, longembolie, acute hepatitis, infectieuze of toxische niet-alcoholische, acute pancreatitis zonder oorzakelijke antecedenten en acute peritonitis. Deze lijst is niet exhaustief.
⁴ De regels voor gehuwden kunnen hiervan afwijken en bepaalde vereisen stellen, afhankelijk van het gekozen huwelijksstelsel.

De informatie in dit document houdt geen advies in over financiële planning met betrekking tot uw persoonlijke situatie. Dit document bevat juridische en/of fiscale informatie, gebaseerd op de wetgeving en de rechtspraak van kracht op het ogenblik van de redactie ervan. Eventuele nieuwe wetgeving of rechtspraak van na de redactiedatum van het document is hier niet in opgenomen. Voordat u een verzekering afsluit, zorg er altijd voor dat u grondig kennis neemt van de precontractuele documentatie van het product en de algemene voorwaarden die informatie bevatten over de kenmerken van het product, de kosten en de risico's.