De daadwerkelijke verdeling van de nalatenschap kan een delicate kwestie zijn. Deze procedure verloopt doorgaans vlot, maar kan ook lang aanslepen wanneer één van de erfgenamen onvindbaar is omdat ze bijvoorbeeld naar het buitenland verhuisd zijn of geen contact meer hebben met familieleden. In dat geval kan de nalatenschap niet verdeeld worden en kan het zeer lang duren vooraleer u uw erfdeel ontvangt. Hoe komt dit en wat kan u doen?

De (tijdelijke) blokkering van rekeningen

Bij een overlijden worden alle bankrekeningen van de overledene én de langstlevende partner geblokkeerd.¹ Dit is noodzakelijk om de nalatenschap en de erfgenamen te beschermen. De blokkering is tijdelijk: zodra de notaris de nodige opzoekingen heeft verricht en er een attest van erfopvolging doorgestuurd wordt naar de bank, worden de rekeningen in principe gedeblokkeerd. Dit attest kan u in principe ook krijgen bij de FOD Financiën, kantoor Rechtszekerheid, indien er geen huwelijkscontract of testament werd opgesteld.

Maar wanneer één van de erfgenamen afwezig is, kan de notaris niet alle erfgenamen contacteren en blijft de nalatenschap dus geblokkeerd. Een nalatenschap komt immers niet toe aan een persoon die afwezig is of waarvan diens bestaan onzeker is.

De nalatenschap deblokkeren

Gerechtelijke genealoog

Om de "spoorloze" erfgenaam te vinden en de nalatenschap te deblokkeren, kan de notaris een beroep doen op een gerechtelijke genealoog. Op die manier kan er dieper in de stamboom van de overledene gegraven worden. Dit neemt echter al snel enkele maanden in beslag.

Procedure van ‘afwezigheid’

Mogelijks kan ook een procedure opgestart worden voor de vrederechter tot vaststelling van het vermoeden van afwezigheid. Deze procedure kan opgestart worden in volgende gevallen:

• wanneer een persoon meer dan drie maanden niet meer in zijn/haar woonplaats verschijnt, en;
• wanneer men van die persoon gedurende minstens drie maanden geen nieuws heeft ontvangen, en;
• daaruit onzekerheid voortvloeit over zijn/haar leven of zijn/haar dood.

De vrederechter kan dan besluiten een gerechtelijk bewindvoerder te benoemen om het beheer van de goederen van de vermiste persoon op zich te nemen. Als er geen bewindvoerder aangesteld is, kan de vrederechter een notaris benoemen om de afwezige erfgenaam te vertegenwoordigen. Dan zal het mogelijk zijn om over te gaan tot de vereffening van de nalatenschap.

Let wel dat de verklaring van afwezigheid slechts kan na verloop van vijf jaar sinds het vonnis van ‘vermoeden van afwezigheid’ door de familierechtbank vastgesteld.

Een ‘afwezige’ die terugkeert kan tot dertig jaar na het openvallen van de nalatenschap zijn/haar rechten daarin weer opeisen. Die procedure is in België van toepassing voor Belgen. In een internationale context is het bijzonder complex, want buitenlands rechts is niet identiek aan ons recht.

Aanvaarden of verwerpen

Het is essentieel om te weten wat er zich in de nalatenschap van de overledene bevindt. Als erfgenaam heeft u immers de optie om de nalatenschap te aanvaarden of te verwerpen. U kan er ook voor kiezen om de nalatenschap te aanvaarden onder voorwaarde van boedelbeschrijving. In dat geval aanvaardt u de nalatenschap nadat u zeker weet dat er niet meer schulden zijn dan wat er effectief in de nalatenschap aanwezig is.

Conclusie

Wanneer een erfgenaam afwezig is, kan de verdeling van de nalatenschap een complexe aangelegenheid worden en enorm veel tijd in beslag nemen.

Bij overlijden worden alle bankrekeningen van de overledene en de langstlevende partner immers geblokkeerd en slechts opnieuw vrijgegeven indien een attest van erfopvolging overgemaakt wordt. Wanneer een erfgenaam afwezig is, is dit niet mogelijk en blijft de nalatenschap geblokkeerd.

Men kan dan een gerechtelijke genealoog inschakelen om de afwezige erfgenaam op te sporen, maar dit kan al snel enkele maanden duren. In bepaalde gevallen kan men er ook voor kiezen om een procedure tot vaststelling van het vermoeden van afwezigheid op te starten bij de vrederechter zodat de nalatenschap verdeeld kan worden.

Om onaangename verrassingen te vermijden, is het dus belangrijk u goed te informeren vooraleer u de nalatenschap al dan niet aanvaardt.

¹ De langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner heeft, als een voorschot op de nalatenschap, het recht om de helft van de totale tegoeden op de zicht- en spaarrekeningen op te nemen, met een maximum van 5.000 euro.

De informatie in dit document houdt geen advies in over financiële planning met betrekking tot uw persoonlijke situatie. Dit document bevat juridische en/of fiscale informatie, gebaseerd op de wetgeving en de rechtspraak van kracht op het ogenblik van de redactie ervan. Eventuele nieuwe wetgeving of rechtspraak van na de redactiedatum van het document is hier niet in opgenomen.