Erfgenamen van alleenstaanden zonder kinderen worden veel zwaarder belast dan degenen die erven van hun partner of hun ouders: tot 80% (afhankelijk van de Regio, de relatie en het geërfde bedrag).

Als u alleenstaand bent en geen kinderen heeft, is het daarom aan te raden om na te denken over wat er met uw vermogen gebeurt na uw overlijden: u kan zelf bepalen wie uw erfgenamen zullen zijn en voor hen een aanzienlijke belastingbesparing realiseren.

Wie erft mijn vermogen?

Alles begint met een vraag: heeft u een testament opgesteld of niet? Het antwoord op deze vraag is cruciaal en heeft twee mogelijke uitkomsten.

Heeft u als alleenstaande geen testament opgesteld? In dat geval onderzoekt de notaris wie uw wettelijke erfgenamen zijn, die worden bepaald op basis van hun relatie tot u:

• De eerste wettelijke erfgenamen zijn uw afstammelingen: kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen.
• Als u geen nakomelingen hebt, erven uw ouders, broers en zussen of hun nakomelingen van jou.
• Als er geen ouders, broers of zussen zijn, zijn de grootouders of overgrootouders de erfgenamen.
• En als er geen ouders, broers of zussen zijn, erven ooms, tantes, neven en nichten, ooms en oudtantes.

Uiteindelijk is het, bij gebrek aan naaste of verre familieleden én als u zelf niets gepland heeft, de Belgische Staat die erfgenaam zal zijn van uw nalatenschap.

Laten we het voorbeeld nemen van Christine, een 48-jarige alleenstaande vrouw die geen kinderen heeft. Ze heeft een beste vriendin met wie ze bijzondere reizen maakt en ze is de meter van de zoon van haar jeugdvriendin. Ze beschouwt haar peetzoon als haar eigen zoon. Haar moeder leeft nog maar zij zit in een zorginstelling en herkent haar dochter niet meer. Christine heeft vrijwel geen contact met haar broer Jonas, die in Noorwegen woont.

Zonder testament gaat een kwart van de bezittingen van Christine naar haar moeder en driekwart naar haar broer Jonas. Ook al is dit niet wat Christine wilde. Zonder testament zullen de mensen die zij als echt dichtbij beschouwt niet van haar erven.

Door een testament op te stellen, kunt u vrij beslissen wie uw nalatenschap ontvangt, los van wie uw wettelijke erfgenamen zijn. Het erfrecht bepaalt slechts één grens aan deze vrijheid: een minimaal deel van de erfenis (50% van uw vermogen) moet toekomen aan de kinderen van de overledene. Dit noemen we de ‘reserve’. De langstlevende gehuwde partner heeft ook een reservatair erfrecht. Maar bij gebrek aan kinderen of langstlevende partner heeft deze reserve geen enkele invloed en kunt u dus uw gehele vermogen over te dragen aan de personen van uw keuze.

Christine heeft geen kinderen of partner. Ze kan perfect een testament opstellen waarin ze een deel van haar vermogen nalaat aan haar reisgenoot en een ander deel aan haar peetzoon. Ze kan ook een deel nalaten aan een goed doel, zoals de Alzheimer Liga vzw.

Als u alleenstaand bent en geen kinderen heeft, is het daarom vrijwel altijd handig om een testament op te stellen. U kunt contact opnemen met een notaris of zelf een document opmaken, dat volledig met de hand geschreven, gedateerd en ondertekend moet zijn.

Hoe wordt dit allemaal belast?

Erfgenamen in rechte lijn en partners (kinderen, ouders en partners/echtgenoten) worden belast tegen de laagste tarieven (tussen 3 en 30% - afhankelijk van het geërfde bedrag en de Regio).

Afhankelijk van het Gewest waarin de erfenis wordt belast (het Gewest waar de overledene gedurende de laatste vijf jaar het langst woonde) en het belang van het geërfde aandeel, zullen de tarieven van de successierechten voor broers en zussen variërend van 20 tot soms 65%.

Andere personen, zoals vrienden of een petekind bijvoorbeeld, zullen veel hogere successierechten moeten betalen, tot 80% in het Waalse Gewest. In Vlaanderen en Brussel zullen ze ook onderworpen zijn aan het beginsel van ‘globalisering’, waardoor ze als groep worden belast en niet elk op hun deel van de erfenis (waardoor de totale rekening stijgt).

Liefdadigheidsverenigingen profiteren daarentegen van gunstige belastingtarieven van 0% in Vlaanderen, 7% in Wallonië en 12,5% of 25% in Brussel.

Hoe optimaliseert u uw nalatenschap vanuit fiscaal perspectief?

Verschillende technieken maken het mogelijk om de successierechten te beperken voor erfgenamen van alleenstaanden zonder kinderen:

Als u bereid bent om tijdens uw leven over een deel van uw vermogen te beschikken, kunt u met roerende schenkingen, tegen lagere kosten (schenkingen geregistreerd tegen een vast tarief), of zelfs gratis (handgift of bankgift), de successierechten drukken.

Indien u bij uw overlijden uw vermogen wenst over te dragen aan uw dierbaren, maar u de te betalen successierechten zoveel mogelijk wilt beperken, kunt u (enkel in Wallonië en Brussel) ook een duolegaat overwegen. Dit houdt in dat u in uw testament twee begunstigden aanwijst, één als algemeen legataris (een vereniging die onderworpen is aan een verlaagde successiebelasting) en de ander als een bijzondere legataris (een of meer van uw familieleden onderworpen aan een hogere belasting). U eist dan van de algemene legataris dat hij niet alleen de door hem verschuldigde successierechten, maar ook die van de bijzondere legataris, betaalt.

Vlamingen en Brusselaars die een bepaalde persoon willen belonen, kunnen ook een beroep doen op "vriendenerfenis", via welke het mogelijk is om, mits naleving van bepaalde voorwaarden, een deel van hun nalatenschap (maximum € 15.000) na te laten, via een testament, aan een vriend of verre familielid, waardoor deze laatste kan profiteren van het rechtstreeks toepasselijke tarief (d.w.z. 3% in plaats van 25% of 30%). Het maximale belastingvoordeel gekoppeld aan de vriendenerfenis zal dus € 3.300 bedragen in Vlaanderen en € 5.500 in Brussel.

Conclusie: Het opmaken van een testament is niet alleen nuttig om te bepalen wie wat krijgt, maar kan ook fiscaal voordeliger zijn.

Dit artikel bevat uitsluitend algemene informatie, waarbij geen rekening wordt gehouden met uw individuele situatie en vormt daarom geen juridisch, fiscaal of financieel advies. De informatie is gebaseerd op jurisprudentie en wetgeving die van kracht is op het moment dat dit artikel wordt geschreven. Bij het opstellen van dit artikel wordt geen rekening gehouden met eventuele nieuwe wetgeving of ontwikkelingen in de jurisprudentie.