Afstand van vruchtgebruik

Na een schenking of erfenis kan er een situatie ontstaan waarbij de eigendom van bepaalde goederen wordt gesplitst tussen u en uw kinderen. U bezit het vruchtgebruik en uw kinderen de blote eigendom. Gaat het om een bankrekening, dan kan u de inkomsten (rente of dividenden) innen, maar mag u niet aan het kapitaal komen. Uw kind(eren) geniet(en) immers de blote eigendom van die tegoeden. Zij zijn er juridisch gezien de eigenaar van, maar mogen er geen gebruik van maken en kunnen evenmin de inkomsten ervan innen.

Hoe de situatie ook ontstaan is, als vruchtgebruiker profiteert u door die opsplitsing van een zeker inkomen en blijft u die tegoeden alleen beheren. Uw kinderen worden in principe pas bij uw overlijden de volle eigenaar van die goederen.

Deze situatie is echter niet altijd gunstig voor u. We illustreren met een concreet geval. Paul en Jacqueline zijn getrouwd en beschikken allebei over een relatief groot vermogen dat uitsluitend uit banktegoeden bestaat. Zij hebben twee meerderjarige kinderen, Yvan en Theo. Paul overlijdt op zijn 85ste en laat zijn vrouw en zijn twee zonen na. Bij gebrek aan een testament verwerft Jacqueline het vruchtgebruik op de nalatenschap en de twee zonen de blote eigendom.

Jacqueline beschikt over een comfortabel eigen vermogen en heeft de inkomsten van dat vruchtgebruik eigenlijk niet nodig. Yvan en Theo kunnen daarentegen wel geld gebruiken voor hun plannen. Een deel van het kapitaal zou dus welkom zijn. Gelet op haar hoge leeftijd heeft Jacqueline bovendien niet veel zin om zich bezig te houden met het dagelijks beheer van die tegoeden.

U kan indien u dat wenst afstand doen van uw recht op vruchtgebruik. In dat geval worden uw kinderen als blote eigenaars meteen volle eigenaars, en dus niet pas wanneer u overlijdt.

Wat moet u ondernemen op bancair vlak?

Om de tegoeden vrij te maken op naam van de blote eigenaars volstaat een eenvoudige handtekening van uzelf en uw kinderen.

Wat moet u ondernemen op juridisch en fiscaal vlak?

Afzien van uw vruchtgebruik is in principe iets wat u kan doen zonder formaliteiten, behalve voor vastgoed, daarvoor is altijd een notariële akte vereist.

Vanuit fiscaal oogpunt is een zuivere afstand van een recht op vruchtgebruik niet belastbaar. Bij het overlijden van de vruchtgebruiker binnen drie jaar na die transactie, kan de fiscus er echter wel van uitgaan dat die afstand werd gedaan met de intentie tot schenken en dat het dus gaat om een schenking van het vruchtgebruik waarop successierechten betaald moeten worden. Het is echter aan de fiscus om die intentie tot schenken aan te tonen.

Om dat risico te beperken, kan het nuttig zijn dat u, alvorens u het bankdocument van afstand ondertekent, een brief richt aan de bank (niet ondertekend door uw kinderen, en waarvan u een kopie bewaart) waarin u verklaart dat u wil afzien van uw vruchtgebruik. U vermeldt daarin dat de afstand plaatsvindt om praktische redenen en niet is ingegeven door de wil om te schenken.

Hoger beschreven standpunt is van toepassing in Wallonië en in Brussel. In Vlaanderen zijn sommige beslissingen van Vlabel (de Vlaamse belastingadministratie) in tegenspraak met dat principe. Vlabel gaat ervanuit dat de afstand van vruchtgebruik sowieso de wil om te schenken inhoudt bij de vruchtgebruiker. De bewijslast wordt dus omgekeerd, en de belastingplichtige moet aantonen dat hij geen intentie tot schenken heeft.

.