Hoe ziet de post-covid-economie er uit?
Annelore Van Hecke
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
1. Overheden aan de macht
Van het opleggen van lockdownmaatregelen, tot het overeind houden van ziekenhuizen, woonzorgcentra en onze hele economie. De rol van de overheid in deze Covid-19 ellende bleek cruciaal. De gemobiliseerde overheidssteun om bedrijven recht te houden en werknemers op te vangen in tijdelijke werkloosheid, is ongezien. Volgens berekeningen van de Nationale Bank ving de overheid bij de eerste lockdown tot 70% van het inkomensverlies van bedrijven en gezinnen op, met een kostprijs van 34 miljard. De tweede lockdown zal de kosten nog fel doen oplopen. Voor bijna één op de twee bedrijven hangt hun overleven tijdens de tweede lockdown rechtstreeks af van die financiële steun, zo blijkt uit de enquêtes van de Economic Risk Management Group (ERMG).
Ook na de crisis zijn de stevige investerings- en relanceplannen van de overheden (federaal, regionaal, maar ook Europees) noodzakelijk om de economie uit het slop te trekken. Door het onvermogen van het monetair beleid ligt er in de toekomst wellicht ook een belangrijkere rol weggelegd voor de overheid om de inflatie aan te zwengelen (zie verder).
2. Wie ligt nog wakker van de begroting?
We kunnen momenteel niet buiten bovengenoemde overheidssteun. Gelukkig is er ook een meevaller. De rente staat bijzonder laag, waardoor nieuwe schulden geen bijkomende rentekosten voor de begroting met zich meebrengen. Wanneer we er bovendien van uit gaan dat de economische groei en inflatie terug zullen aantrekken na de crisis, en de ECB de rentes laag zal houden, dan kan de hogere schuldgraad als het ware wegsmelten door het omgekeerde rentesneeuwbaleffect. Dat wil zeggen, de schulden dalen ten opzichte van een sneller stijgend BBP.
De ECB, het IMF, de OESO, iedereen pleit dan ook voor blijvende overheidsstimulans en stevige investeringen om de economie er weer bovenop te helpen. Zelfs de Europese begrotingswaakhond zwijgt: lidstaten mogen de "general escape clause" inroepen, waardoor alle begrotingsregels "on hold" gezet worden. De verwachting is dat de Europese Commissie met flexibelere begrotingsregels komt na de crisis, die een stuk gunstiger zijn voor investeringsuitgaven.
Opgepast, dit wil niet zeggen dat we het geld over de balk mogen smijten. Overheidsuitgaven moeten efficiënt en productief zijn, dat wil zeggen dat ze de economische groei stimuleren, waardoor onze belastingontvangsten in de toekomst weer toenemen. Een hogere schuldgraad zal immers wegen op toekomstige generaties. De NBB stelt in een onderzoek dat we best de veilige bovengrens van 120% niet overschrijden. Momenteel komt onze schuldgraad echter aardig in de buurt van die grens.
Een bijkomend gevaar is dat we de komende jaren blijven zitten met blijvende lopende tekorten op de begroting die de schuldgraad jaar na jaar doen aandikken. Covid-19 zorgde voor lagere belastinginkomsten, terwijl lopende uitgaven zoals bijvoorbeeld voor de pensioenen blijven toenemen. Dit kan enkel opgelost worden via bezuinigingen of nieuwe belastingen.
3. Deflatie en het onvermogen van de ECB
De Europese prijzen dalen sinds augustus. In België zien we nog geen deflatie, maar ook onze prijsinflatie noteert lager dan 1% sinds de start van de crisis. Ondanks een stimulusprogramma van 1350 miljard (sinds 10 december verhoogd naar 1850 miljard) en zeer goedkope kredietverlening aan de banken, slaagt de ECB er door de crisis niet in om de inflatie op te drijven. Wat niet wil zeggen dat haar ingrijpen niet noodzakelijk was om de rentestijgingen in de Eurozone onder controle te houden en de kredietverlening in de economie op peil te houden. Maar de inflatie, die zien we nog niet snel omhoog schieten. Het extra geld in de economie wordt grotendeels gespaard door gezinnen, en ook de bedrijven zullen nog lange tijd hun nieuwe schulden afbetalen en een spaarpotje opbouwen vooraleer opnieuw te gaan investeren.
We verwachten dat de ECB in 2021 haar beleid zal bijsturen via een aanpassing van de inflatiedoelstelling, naar analogie met de Amerikaanse centrale bank, die nu een symmetrische inflatiedoelstelling hanteert. Dit wil zeggen dat men de huidige periode van lage inflatie zal compenseren door de inflatie op een later tijdstip boven de doelstelling te laten uitstijgen. Die aanpassing van de doelstelling zou de inflatieverwachtingen in de economie doen toenemen. In de nasleep van de crisis zal er ook een grotere (en blijvende?) rol weggelegd zijn voor het budgettaire beleid (overheidsstimulus) om de inflatiedoelstelling te bereiken.
4. Deglobalisering
Covid-19 veranderde de visie op globalisering en wereldwijd versnipperde productieketens voorgoed. Bedrijven werden geconfronteerd met ongeziene aanvoerproblemen, en ook overheden beseften plots dat ze afhankelijk zijn van het buitenland voor de productie van levensnoodzakelijke geneesmiddelen en medisch beschermingsmateriaal.
De internationale handelsstromen stonden al langer onder druk door het toegenomen protectionisme, denk maar aan de handelsoorlog tussen de VS en China en de Brexit. Covid-19 versterkt nu deze tendens. Een aantal landen zoals Frankrijk en het VK voeren nu een zogenaamd "reshoring" beleid, waarbij ze financiële of administratieve steun voorzien voor terugkerende bedrijven.
In België zien we deze evolutie minder. Met de sterke famaceutische industrie in ons land, beschikken we reeds over een belangrijke strategische sector in deze pandemie. Uit de enquêtes van de ERMG blijkt dat slechts een beperkt aantal Belgische ondernemingen over productie buiten de EU beschikt, en dat de meerderheid van deze bedrijven zijn productie niet terug naar België zal halen. Ons land heeft als kleine, open economie alle belang bij een bloeiende internationale handel, waaraan we een groot deel van onze welvaart te danken hebben. De Belgische markt is bovendien te klein om ons huidige welvaartsniveau enkel lokaal te realiseren.
5. De digitale economie
Covid-19 gaf een ongeziene boost aan de digitalisering van onze economie. Dankzij het massale thuiswerk, het gebruik van online platformen voor vergaderingen, onderwijs, ontspanning, maar ook door het intensief gebruik van e-commerce en m-commerce (aankopen via mobiele telefoon) heeft de consument nieuwe mogelijkheden ontdekt en zijn gewoonten aangepast. De online uitgaven voor fysieke producten stegen met 33 procent tijdens de eerste zes maanden van dit jaar. Vooral wat kleding betreft, maar ook ICT materiaal en sport en speelgoedartikelen. Uit diverse enquêtes (Comeos, NBB) blijkt dat deze tendens grotendeels blijvend is. Inzake e-commerce moet België dan ook deze opportuniteit grijpen om zijn historische achterstand ten opzichte van de buurlanden in te halen.
De verdere digitalisering van onze economie is daarenboven één van de speerpunten van de relanceplannen van de federale en regonale overheden. Ook het Europese relanceplan stipuleert dat een vijfde van de subsidies voor België naar digitale projecten moet gaan. We verwachten dat overheidsinvesteringen de digitale transitie nog verder zullen versnellen, gaande van een doorgedreven digitalisering van de overheid tot de toename van het gebruik van robotica en kunstmatige intelligentie, en de verdere verspreiding van 5G technologie.
6. Ecologische omwenteling
Tenslotte heeft ook de vergroening van onze economie de wind in de zeilen door de beleidskeuzes van de overheden in hun relanceplannen. Groene investeringen zijn een topprioriteit voor onze federale en regionale overheden. Maar ook voor Europa ; bijna 2 van de 5 miljard aan subsidies die we ontvangen uit het Europese herstelfonds moet naar groene investeringsprojecten gaan. De ecologische transitie is een wereldwijde tendens. Met de verkiezing van de Amerikaanse president Biden zullen ook de VS opnieuw de groene kaart trekken. Zelfs China, de grootste vervuiler ter wereld, kondigde bij zijn nieuwe vijfjarenplan aan klimaatneutraal te willen zijn tegen 2060.
In België zal ook de sluiting van de kerncentrales tegen 2025 zorgen voor een versnelling van investeringen in de groene transitie. De financiering van ecologische projecten wordt momenteel ook sterk ondersteund door de grote interesse van beleggers en internationale instellingen in zogenaamde "groene obligaties".
Ontdek de Belfius Convictions
