Hoe hoog wordt de C02-taks?
Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
- Er is nood aan een C02-belasting om de klimaatdoelen te halen.
- Een C02-taks prikkelt bedrijven en gezinnen om hun uitstoot te verminderen.
- De opbrengst van een koolstofbelasting kan gebruikt worden om de kosten van de energietransitie op te vangen.
Hoe zetten we een correcte prijs op vervuiling? Concreet: hoeveel moet een ton CO2-uitstoot kosten om als samenleving op tijd de transitie te maken naar een koolstof-neutrale economie? Een prijs per ton uitgestoten CO2 zou voor bedrijven en consumenten een directe prikkel zijn om hun gedrag aan te passen en de uitstoot te verminderen.
Voor de grote vervuilers in de industrie en de luchtvaart wordt die prijs bepaald via de Europese handel in emissierechten, afgekort EU-ETS. Sinds 2005 bestaat er een plafond van emissierechten met een totale toelaatbare CO2-uitstoot. Dat plafond wordt ieder jaar verlaagd en ligt in 2021 op 1,76 miljard ton C02. Deze maximale uitstoot wordt in stukken verdeeld onder landen die deze op hun beurt onder de bedrijven verdelen.
Bedrijven die meer CO2 uitstoten dan toegelaten moeten uitstootrechten bijkopen via veilingen of handel. Vragers en aanbieders handelen op die manier in emissierechten en zo komt een C02-prijs tot stand.
Maar dat systeem heeft zijn gebreken. Zo vallen de landbouwsector, het wegtransport en de huisvesting niet onder de EU-ETS wetgeving. Ook met de uitstoot van de gezinnen en kleinere bedrijven houdt het geen rekening. Bovendien kan de CO2-prijs die tot stand komt via de emissiehandel sterk schommelen (zie grafiek) en blijft die voorlopig veel lager dan nodig om de emissies genoeg te doen dalen.
Daarom is er nood aan een extra middel om een kostprijs te plakken op de uitstoot, de CO2-taks. Door een belasting te heffen op CO2-vervuiling en aan te kondigen hoe die zal evolueren de komende jaren, geeft de overheid een duidelijk signaal aan alle bedrijven en gezinnen. Dat zou de onzekerheid over de prijs wegnemen en zo de investeringen ondersteunen die nodig zijn om een duurzame transitie te maken.
Verschillende Europese landen hebben al een of andere vorm van koolstofbelasting. Zo heft de Duitse regering sinds begin dit jaar 25 euro per ton CO2 op de warmte- en transportsector in Duitsland. De koolstoftaks zal tegen 2025 systematisch verhoogd worden tot 55 euro. Duitsland wil met de maatregel op vier jaar tijd meer dan 55 miljard euro binnenhalen om hun ‘Energiewende’ te financieren.
De opbrengst van een CO2-taks kan ook gebruikt worden om de sectoren en huishoudens die het hardst geraakt worden door de energietransitie te compenseren. De overheid kan bijvoorbeeld energiecheques toekennen aan kwetsbare gezinnen die moeilijk toegang hebben tot koolstofarme alternatieven. Omdat we in België al kampen met een hoge belastingdruk is het bovendien van belang om een tax shift in gang te zetten. Met een CO2-taks kunnen bestaande belastingen zoals accijnzen en toeslagen op de elektriciteitsfactuur naar beneden.
Price of front year EUA contract on the intercontinental Exchange (ICE) in 2020
De meeste economen zijn het erover eens dat een CO2 belasting het beste economische instrument is om de uitstoot van broeikasgassen in te dijken. Maar er is nog veel discussie over hoeveel die precies moet bedragen. Een CO2-taks die (te) laag is, geeft geen prikkels om te verduurzamen. Consumenten en bedrijven passen hun gedrag dan niet of onvoldoende aan. Investeringen in koolstof neutrale technologie blijven uit omdat die niet genoeg renderen.
Als de CO2 belasting te duur is dan wordt de financiële druk op bepaalde delen van de bevolking te zwaar, wat het draagvlak van de klimaattransitie kan ondermijnen. Bedrijven die te maken krijgen met een sterke kostenstijging zien hun concurrentiepositie verzwakken, en vertrekken misschien naar het buitenland waar je meer mag uitstoten. Dat effect noemt men ‘carbon leakage’ of koolstoflekken. In dat geval staan we verder van huis want dan daalt de economische welvaart én stijgt de totale CO2-emissie.
Om koolstoflekken en oneerlijke concurrentie te vermijden moet de CO2-taks zoveel mogelijk geharmoniseerd worden op internationaal niveau. De invoering van een koolstoftaks op Europees niveau is dus een logische stap. Om te vermijden dat grote vervuilende bedrijven hun productie buiten Europa verplaatsen, overweegt de EU om de invoer uit landen die geen CO2-belasting heffen, extra te gaan belasten.
Het is duidelijk: een belasting op de koolstofemissie is het meest efficiënte wapen in de strijd tegen de klimaatopwarming. Daarbij is de vraag niet langer Komt er een CO2-taks? maar eerder Hoe hoog wordt de CO2-taks?
