De circulaire economie, een jobmaker van formaat
Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
- Circulaire bedrijven zijn beter bestand tegen economische schokken.
- De transitie naar een circulaire economie zorgt voor extra arbeidskansen, van laag- tot hooggeschoolde banen.
De gebeurtenissen van het voorbije jaar hebben de gebreken van ons huidige economische model onder een vergrootglas gelegd. De Covid-19 crisis heeft duidelijk gemaakt dat de toeleveringsketens van het oude lineaire model van productie en consumptie snel overhoop kunnen worden gehaald. De circulaire economie of kringloopeconomie biedt een alternatief voor de lineaire economie, waarin grondstoffen worden ontgonnen, gebruikt en weer weggegooid. In een circulaire economie worden materialen en producten niet verspild en worden ze opnieuw ingezet in het systeem. Het gaat erom de waarde van materialen en hulpbronnen zo lang mogelijk te behouden in de economie en ook om de hoeveelheid afval zo laag mogelijk te houden. (zie figuur)
Bedrijven die circulaire strategieën toepassen, blijken beter bestand tegen de schok van Covid-19 dan niet-circulaire bedrijven. Een bedrijfsenquête afgenomen tijdens de eerste golf van de pandemie stelde vast dat 66 procent van de circulaire ondernemingen in Vlaanderen geen tekorten hebben ervaren op het vlak van grondstoffen, onderdelen, wegvallende vraag of financiering. Bij de lineaire bedrijven rapporteerden slechts 2 procent geen tekorten. Circulaire bedrijven zijn doorgaans veerkrachtiger omdat ze minder afhankelijk zijn van heel lange toevoerketens en een lager materiaalverbruik hebben. Bovendien staat een circulaire onderneming dichter bij de klanten, maar ook bij de andere bedrijven waar ze mee samenwerkt.
Als onze economie de overgang kan maken van lineair naar circulair zijn we dus beter geplaatst om de economische schokken die er nog aankomen het hoofd te bieden. Een circulaire samenleving kan ook helpen om de impact van automatisering en robotisering op de arbeidsmarkt op te vangen. Onderzoek wijst uit dat de transformatie naar een circulaire economie extra banen kan opleveren. Dat komt vooral omdat niet-duurzame processen in de ontginning en de productie worden vervangen door recyclage, onderhoud en reparatie, die arbeidsintensiever zijn. Er zullen banen verloren gaan in niet-duurzame sectoren zoals mijnbouw en fossiele brandstoffen, maar de transitie zal ook nieuwe jobs scheppen die vandaag nog niet bestaan.
De tewerkstelling in de circulaire sector groeide de afgelopen jaren dubbel zo snel als de algemene werkgelegenheid en is goed voor 262.000 banen of 7,5 procent van alle arbeidsplaatsen in België. Die jobs zijn van laag-tot hooggeschoold. In de kern van de circulaire economie vind je hernieuwbare energie, recyclage, afval- en grondstoffenbeheer. Hier zijn vooral manuele en technische vaardigheden nodig. Denk aan de installatie van zonnepanelen, onderhoud en werk in herstel-ateliers.
Daarrond cirkelen allerlei ondersteunende strategieën. Leasing bijvoorbeeld, waarbij producenten hun gemaakte goederen op het einde van de levenscyclus weer uit elkaar halen en de grondstoffen hergebruiken. Dat veronderstelt engineering, maar ook digitale technologie om bijvoorbeeld vanop afstand in te schatten of een toestel of machine defect dreigt te gaan. Dat vereist complexe en cognitieve vaardigheden zoals data-analyse en productdesign.
Indirect vind je dan weer banen in de logistiek om de cirkel aan de gang te houden, in het onderwijs waar nieuwe vaardigheden zullen aangeleerd worden, of bij openbare besturen waar bijvoorbeeld afvalketens worden aangestuurd. Ondersteunend circulair werk vereist complexe en meer cognitieve vaardigheden zoals bijvoorbeeld data-analyse en duurzaam productdesign.
België heeft al stappen gezet in de transitie naar een circulaire economie. Ons land is een koploper in de recyclage van bouwmaterialen en ander afval. Ook qua herstel, hergebruik en ondersteuning van circulaire oplossingen gebeurt er heel wat op het terrein, maar het gaat vaak om lokale kleinschalige initiatieven. Er is nood aan opschaling en dat vereist samenwerking op alle beleidsniveaus en meer ambitie in de doelstellingen. De opstart van de circulaire economie in België is geslaagd maar nu is het tijd om een versnelling hoger te schakelen.
Bronnen:
(*) Vito, Vlaanderen Circulair Dossier Veerkracht-enquête
(**)‘Werkgelegenheid in de circulaire Economie’ Kris Bachus Steunpunt Circulaire Economie, HIVA – KU Leuven - OVER.WERK Tijdschrift van het Steunpunt Werk /1/2019
(***) Circulaire tewerkstelling in België - Een nulmeting van de werkgelegenheid in de circulaire economie in België – J. Dufourmont, H. Cooper, M. Novak, J. Köhler (Circle Economy), R. Dierckx (Inoopa)
