Europa zet de schouders onder groene industrie
16 februari 2023
Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
Na meer dan zes maanden debatteren en discussiëren krijgt het Europees antwoord op het Amerikaanse IRA eindelijk vorm. IRA staat voor de Inflation Reduction Act die in augustus vorig jaar werd ondertekend door president Biden. Met het reduceren van inflatie heeft de wet echter weinig te maken want er is geen noemenswaardige impact op de inflatiecijfers in 2023 en 2024. Waar gaat het dan wel over? Met het plan willen de Amerikanen een leidende rol spelen op het vlak van schone energie en daarvoor voorziet de regering Biden 369 miljard dollar aan subsidies en belastingverlagingen.
In de energietransitie heeft de V.S. wat achterstand goed te maken. Op het vlak van elektrische voertuigen (EVs) bijvoorbeeld is Europa goed voor meer dan dertig procent van de wereldwijde productie, terwijl de V.S. slechts tien procent produceert. Met de nieuwe wet krijgen Amerikaanse consumenten bij aankoop van een nieuwe EV tot 7.500 dollar aan belastingvoordelen. Maar wel onder strikte voorwaarden. De eindmontage van het voertuig moet op Amerikaanse bodem gebeuren waar ook minstens de helft van de batterij moet worden gemaakt. Die bepalingen gaan eigenlijk in tegen de WTO-spelregels van de internationale handel omdat ze discrimineren tegen autobouwers buiten Amerika. Ook voor de sectoren wind- en zonne-energie, groene waterstof en de opslag van CO2 voorziet het IRA gelijkaardige stimulansen. De wet wordt daarom door velen bestempeld als protectionistisch, vooral in Europa, maar ook in de rest van de wereld.
De V.S. is natuurlijk niet de enige grootmacht die subsidies uitdeelt en daarbij de eigen industrie bevoordeelt. China ondersteunt op die manier al decennialang haar bedrijven. Volgens de EU zijn de Chinese subsidies in procent van het BBP twee keer zo hoog als in Europa, en vaak met resultaat. Zo slaagden de Chinezen er op korte tijd in wereldleider te worden op het vlak van de productie van zonnepanelen.
Tegenover al dat subsidiegeweld moet de EU dringend een strategie op poten zetten om de concurrentiepositie van de Europese cleantech-industrie te beschermen. Zonder geloofwaardige aanpak als reactie op het IRA dreigen bedrijven naar de V.S. te trekken om daar hun voordeel te doen met het omvangrijke subsidiepakket. Daarbij gaan niet alleen arbeidsplaatsen en economische welvaart verloren, het schaadt ook de zelfredzaamheid van de EU op het vlak van de energietransitie. Een groot deel van de toeleveringsketens voor EVs, windturbines enz. zit dan immers in het buitenland.
Deze maand kwam eindelijk het antwoord van de Europese Commissie: een Green Industrial Plan dat het concurrentievermogen van de klimaatneutrale industrie in Europa moet vergroten. Het EU-plan zal zich richten op vier pijlers: regelgeving, vaardigheden, handel en financiering. Over de eerste drie pijlers is er ruime overeenstemming. Minder rompslomp en bureaucratie moeten ervoor zorgen dat vergunningen voor productiesites van windmolens, zonnepanelen, waterstof- en andere groene technologie sneller verleend worden. Om de groene industrie op te schalen in Europa zullen veel meer werknemers nodig zijn met de vereiste technische kennis. De Commissie stelt voor om Net-Zero Industry Academies op te richten, opleidingsinstellingen die helpen met bij- en omscholing in strategische sectoren. Op het vlak van de handel gaat de EU nog meer inzetten op vrijhandelsakkoorden. Daarbij ligt de nadruk op het veiligstellen van voldoende aanvoer van kritieke grondstoffen, waarvoor de EU momenteel te sterk afhankelijk is van China.
Over de financiering van dit alles zijn de meningen echter nog verdeeld. De snelste manier om fondsen te werven voor groene sectoren is door de staatssteunregels tijdelijk te versoepelen, een optie die Duitsland wel ziet zitten. Dat moet het voor lidstaten makkelijker maken om technologieën voor hernieuwbare energie te subsidiëren en belastingvoordelen te bieden aan bedrijven in strategische sectoren. Maar niet alle lidstaten zijn daarmee opgezet. Kleinere landen, zoals België en Nederland, hebben minder budget voor staatssteun en vrezen dat dit zal leiden tot een scheeftrekking van de Europese interne markt. De Europese Commissie deelt die bezorgdheid en stelt voor om de soepelere staatssteunregels te combineren met financiering op het EU-niveau. Daarvoor moet er een nieuw Europees fonds komen, gefinancierd door gezamenlijke leningen. Dit stuit echter op sterk verzet van o.a. de Duitse regering, die benadrukt dat veel leningen van het pandemieherstelfonds nog steeds ongebruikt zijn en er daarom geen nieuw fonds nodig is.
Op de EU top van 9 en 10 februari steunden de Europese regeringshoofden de grote lijnen van het groene industrieplan, maar de details, vooral inzake financiering, moeten de komende weken nog verder uitgewerkt worden. Eind maart op de bijeenkomst van de Europese Raad proberen de regeringsleiders opnieuw om tot een consensus te komen in dit belangrijke dossier. Er is geen tijd te verliezen want Amerikaanse consumenten profiteren al sinds de start van dit jaar van een reeks nieuwe belastingverlagingen als ze overstappen op een schoner energieverbruik.
Bronnen:
The Green Deal Industrial Plan: putting Europe's net-zero industry in the lead, February 2023
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_510
www.ie.org Global EV Outlook 2022
Dit document, opgesteld en verspreid door Belfius Bank bevat geen gepersonaliseerd beleggingsadvies of -aanbevelingen, noch onafhankelijk onderzoek op beleggingsgebied. Als u gepersonaliseerd beleggingsadvies wil, kan u daarvoor terecht bij uw financieel adviseur. Hij bekijkt graag met u welke gevolgen deze visie mogelijk heeft voor uw persoonlijke beleggingsportefeuille. De vermelde cijfers zijn een momentopname en onderhevig aan wijzigingen.
