Verder kijken dan BBP

Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius

• Er is een groeiende trend om alternatieven voor het BBP te gebruiken bij het meten van economische prestaties.
• Als indicator van brede welvaart schiet het BBP te kort. Het houdt geen rekening met de ongelijke verdeling van de economische groei en de nadelige effecten ervan.

Sinds de start van de Covid-19 crisis krijgen we dagelijks een lawine aan statistieken over ons heen. Het verloop van de infecties, het aantal vrije bedden in de ziekenhuizen of hoeveel vaccins er al zijn uitgedeeld. Ook bij het meten van de economische activiteit hebben hoogfrequente indicatoren over mobiliteit en internetgebruik tijdens de pandemie al hun nut bewezen. Economen gebruiken die om kort op de bal te spelen en het verloop van het BBP (Bruto Binnenlands Product) te volgen. Maar het BBP is zelf een onvolmaakte indicator om de welvaart van een land te meten. Dat zei zelfs de bedenker van het concept, Simon Kuznets, toen hij het eind jaren dertig van vorige eeuw ontwikkelde.

Het BBP is de optelsom van de totale waarde aan goederen en diensten dat een land in een kwartaal of een jaar produceert. Het telt de dingen die we kopen en verkopen. Bijvoorbeeld, als een bakker een brood maakt en verkoopt in zijn winkel, dan draagt dat bij aan het BBP. Maar als dezelfde bakker een brood bakt voor zijn gezin, dan komt dat niet in het BBP (enkel de ingrediënten die hij kocht, tellen dan mee). Ook vrijwilligerswerk, mantelzorg en gratis dienstverlening via internet worden niet meegerekend. Innovatie zorgt daarbij voor extra uitdagingen. Zo doet de deeleconomie consumenten steeds meer met elkaar handelen. Die vorm van economische activiteit is heel moeilijk te vertalen naar BBP-cijfers. In de toekomst zal dit probleem zich steeds meer voordoen, nu de pandemie trends als digitalisering doet versnellen.

Niet alleen zijn er economische activiteiten die niet meetellen, er zijn ook activiteiten die zorgen voor een hoger BBP maar op lange termijn slecht zijn voor onze welvaart. De klimaatverandering door de uitstoot van CO2 is een voorbeeld daarvan. Lucht- en bodemvervuiling, de stijging van de zeespiegel en een slechtere biodiversiteit worden beschouwd als externe kosten die buiten het bestek van het BBP vallen. Ze zijn echter wel van cruciaal belang voor het welzijn van een samenleving op langere termijn. Een andere blinde vlek van het BBP is de verdeling van de economische groei. BBP wordt vaak berekend per hoofd van de bevolking (BBP per capita) maar dat cijfer is een gemiddelde dat niet laat zien waar de groei terecht komt. Zo is de economische impact van Covid-19 zeer ongelijk verdeeld over de samenleving, maar dat valt niet op te maken uit de officiële BBP-rapporten. Ook de toenemende concentratie van marktaandeel en economische macht in de V.S. bij een select aantal tech giganten is niet te zien in de klassieke BBP-benadering.