Europees klimaatactieplan: zal de consument verliezen?

Annelore Van Hecke
Senior Macro Economist @Belfius

• De Europese Commissie doet concrete voorstellen om haar klimaatambities te realiseren.
• CO2-uitstoot en brandstoffen worden duurder, wat de consument zal voelen in zijn portemonnee.
• Een koolstoftaks op ingevoerd ijzer, staal, cement, aluminium en elektriciteit moet het concurrentievermogen van de Europese industrie beschermen.

De Europese Commissie presenteerde onlangs een pakket aan maatregelen die nodig zijn om haar klimaatambities te realiseren. Tegen 2030 moet de CO2-uitstoot met meer dan de helft (55%) teruggedrongen worden ten opzichte van het referentiejaar 1990, en tegen 2050 wil Europa het eerste klimaatneutrale continent zijn.

Centraal in de nieuwe voorstellen staat een aanpassing en uitbreiding van het systeem waarbij CO2-uitstootrechten verhandeld worden. Het huidige ETS (Emissions Trading System) systeem rekent het vervuilende effect van CO2-uitstoot door aan energieproducenten, industriële bedrijven en vliegtuigmaatschappijen. Bedrijven die hun kosten laag willen houden, worden er op die manier toe aangezet om op zoek te gaan naar energiebesparingen en duurzamere technologieën. De Commissie zal het aantal beschikbare uitstootrechten op de markt nu nóg sneller verminderen, wat de prijs van CO2 verder de hoogte in zal jagen (zie grafiek). Bovendien wil men dit systeem uitbreiden naar de scheepvaart en naar handelaars in brandstoffen, om de uitstoot in de transportsector en bij de verwarming van gebouwen te reduceren.

Dat laatste ligt gevoelig, want dat betekent dat ieder van ons de prijs van de klimaattransitie in zijn of haar portemonnee zal voelen. Hogere prijzen voor benzine, diesel, stookolie en gas zullen grotendeels doorgerekend worden naar de consument. En het kan een tijd duren voor er voldoende en betaalbare ecologische alternatieven beschikbaar zijn. De aankoop van een (voorlopig nog) duurdere elektrische wagen of een investering in zonnepanelen of een warmtepomp is momenteel nog niet voor elke burger weggelegd.

Een sociaal klimaatfonds van 72 miljard euro moet daarom helpen om energie-armoede tegen te gaan en burgers te helpen bij de financiering van investeringen in duurzame verwarming en schonere mobiliteit. Maar de vraag is of dit voldoende zal zijn. De gevoeligheid van consumenten voor stijgende energie- of brandstofprijzen is groot. Denk maar aan de commotie rond de Turteltaks (doorrekening van groenestroomcertificaten in de energiefactuur in Vlaanderen), of rond de terugdraaiende teller voor eigenaars van zonnepanelen in Vlaanderen of aan de gele hesjes in Frankrijk. Het risico dat deze maatregel het draagvlak voor het Europese klimaatbeleid bij de bevolking ondermijnt is groot.

Daarnaast trekt Europa ook de doelstelling voor hernieuwbare energie fors op. Tegen 2030 moet 40% van onze energie duurzaam geproduceerd worden. Aangezien het aandeel hernieuwbare energie in ons land momenteel ongeveer 20% bedraagt, zullen de komende jaren heel wat bijkomende groene investeringen noodzakelijk zijn.