Hogere milieubelasting voor gebouwen en vervoer
20 april 2023
Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
- Europa scherpt de Fit for 55 klimaatplannen verder aan.
- Er komt vanaf 2027 een nieuwe emissiehandel (ETS II) voor gebouwen en wegtransport met een prijsplafond van 45 euro per ton CO2.
- Fossiele brandstoffen worden daardoor duurder maar een sociaal klimaatfonds zal de meest kwetsbare gezinnen ondersteunen.
De uitstoot van onze gebouwen en het wegvervoer moet sneller naar beneden. In 2021 was de verwarming (en koeling) van woningen en het transport over de weg in België samen goed voor 37 procent van de uitstoot van broeikasgassen. Bovendien gaat de uitstoot van het wegvervoer de verkeerde kant uit. Sinds 1990 is de CO2 emissie van de trafiek op de Europese wegen met 24 procent gestegen. Efficiëntere motoren en uitlaattechnologie verlaagden de vervuiling per wagen of truck maar dat effect werd meer dan teniet gedaan omdat er veel meer auto’s zijn en het wegvervoer fors is toegenomen.
Om die trend om te buigen komt Europa met ETS II, een nieuw emissiehandelssysteem voor gebouwen en wegtransport als onderdeel van Fit for 55. Dat is een breed pakket aan maatregelen dat het Europese Parlement deze week met ruime meerderheid goedkeurde. Het ultieme doel is om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met minstens 55 procent te verminderen.
Europa kopieert met ETS II voor een stuk het oorspronkelijke EU-ETS systeem. Dat ging van start in 2005 en is van toepassing voor de zware industrie, de energie sector en luchtvaart. Elk jaar wordt de maximale uitstoot bepaald en in stukken verdeeld onder landen die deze op hun beurt onder de bedrijven verdelen. Bedrijven die meer CO2 uitstoten dan toegelaten moeten uitstootrechten bijkopen via veilingen of handel. Vragers en aanbieders handelen op die manier in emissierechten en zo komt een C02-prijs tot stand. Het is het belangrijkste instrument van de EU om emissiereducties aan te pakken en deed sinds de introductie de Europese uitstoot van de EU met 41 procent dalen. Geen slecht idee om dat systeem toe te passen op andere vervuilende sectoren.
Onder ETS II zullen ook leveranciers van brandstoffen voor gebouwen en wegvervoer emissierechten moeten kopen. Het verschil met ETS I is dat er tot 2030 een prijsplafond komt voor die uitstootrechten. Als de prijs boven het niveau van 45 euro per ton CO2 stijgt, gaat de EU meer uitstootrechten vrijgeven zodat de prijs weer daalt.
Het Europees Parlement kwam overeen dat het ETS II er komt in 2027 en als de energieprijzen uitzonderlijk hoog zijn, pas in 2028. Dat is later dan wat de Europese Commissie zelf had voorgesteld. De gas- en elektriciteitsprijzen zijn deze winter flink gedaald maar blijven dubbel zo duur dan de jaren vóór Covid-19. Door de oorlog in Oekraïne blijft de kans op een Europese energiecrisis bestaan. Daarom is de startdatum opgeschoven. De invoering van een nieuwe milieubelasting op de huishoudens als de energieprijzen reeds hoog zijn, kan immers zorgen voor protest en politieke weerstand. Denk aan de protestbeweging van de gele hesjes.
Want laat er geen twijfel over bestaan: met ETS II gaan ook gezinnen meer betalen voor hun uitstoot. De kosten die tankstations en energieleveranciers moeten maken voor het aankopen van de emissierechten zullen ze doorrekenen naar de consument. In België is de belasting aan de pomp al aanzienlijk door de hoge accijnzen. In principe zou de overheid die in de toekomst kunnen verlagen naarmate ETS II de benzine- en dieselprijzen opdrijft. De milieubelasting op stookolie en gas voor de verwarming van gebouwen daarentegen is bij ons vrij laag in vergelijking met de rest van Europa. Door de invoering van ETS II zal die stijgen en meer in lijn komen met het Europese gemiddelde.
Het doel van de EU is om vervuilende brandstoffen duurder te maken zodat consumenten op zoek gaan naar propere alternatieven. Dat moet echter gebeuren met voldoende aandacht voor de zwakste inkomensgroepen in de samenleving. Financieel kwetsbare gezinnen wonen vaak in slecht geïsoleerde woningen, die ze meestal huren, waardoor ze niet ten volle kunnen investeren in energiebesparende renovaties of zonnepanelen.
Om de zwakste huishoudens en kleine ondernemingen uit de wind te zetten komt er een sociaal klimaatfonds, dat voor het grootste deel gefinancierd wordt door de opbrengsten van de ETS II uitstootrechten. Lidstaten kunnen dat geld gebruiken voor inkomenssteun en voor investeringen die de energie-efficiëntie van gebouwen en het vervoer verhogen.
Met ETS II zet Europa vanaf 2027 ook een kostprijs op de vervuiling die het wegverkeer en onze gebouwen produceren. In feite zal het systeem in zijn huidige vorm dicht bij een koolstofbelasting liggen met een maximum prijsniveau van 45 EUR/ton, in ieder geval tot 2030. Vanaf dan is er geen prijsplafond voorzien. Experts zijn het erover eens dat een prijs van 45 EUR/ton vrij zwak is als prikkel om het gedrag van de Europese consumenten te veranderen. Zo kosten de emissierechten in het originele ETS-systeem vandaag meer dan 90 euro per ton (zie grafiek).
Met een prijsplafond van 45 EUR/ton zal ETS II waarschijnlijk pas in 2030 leiden tot een echte switch naar koolstofarme alternatieven in de betrokken sectoren. Toch is het een stap in de goede richting. Als de lidstaten de voorstellen goedkeuren, dan wordt een hogere kostprijs geplakt op ongeveer 75 procent van de emissies in de EU. Met als doel om het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen en de klimaatdoelstellingen te halen. En we weten door de energiecrisis van 2022 dat prijsprikkels heel effectief zijn om ons gedrag aan te passen.
Onder druk van de hoge prijzen voor gas en elektriciteit hebben we het afgelopen jaar massaal energie bespaard. In 2022 verbruikten de gezinnen en kmo’s 20 procent minder aardgas tegenover een jaar eerder. De thermostaat ging lager, dikke truien en dekentjes werden bovengehaald en er werd volop geïnvesteerd in zonnepanelen.
ETS II geeft de Europeanen het signaal om de verduurzaming van de economie vol te houden. Met voldoende aandacht voor de zwaksten in de samenleving is een switch van fossiele naar hernieuwbare energie een win-win op het vlak van klimaat en welvaart.
Dit document, opgesteld en verspreid door Belfius Bank bevat geen gepersonaliseerd beleggingsadvies of -aanbevelingen, noch onafhankelijk onderzoek op beleggingsgebied. Als u gepersonaliseerd beleggingsadvies wil, kan u daarvoor terecht bij uw financieel adviseur. Hij bekijkt graag met u welke gevolgen deze visie mogelijk heeft voor uw persoonlijke beleggingsportefeuille. De vermelde cijfers zijn een momentopname en onderhevig aan wijzigingen.
