Komt er na Covid-19 een babyboom of een babybust?

Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius

• Sinds vorige zomer is er een daling van de maandelijkse geboorten in België.
• De pandemie zorgt voor economische onzekerheid waardoor jonge koppels gezinsuitbreiding uitstellen.
• De tijdelijke oversterfte door Covid-19 heeft geen impact op de vergrijzing.

Toen de pandemie voor het eerst toesloeg, maakten velen grapjes dat lockdowns een babyboom en torenhoge geboortecijfers zouden veroorzaken. Maar bijna een jaar later blijkt het tegenovergestelde waar te zijn. Volgens voorlopige cijfers van de overheid werden er in ons land in januari 2021 1,035 minder geboorten geteld dan in januari van vorig jaar, een daling met 10,7 procent. Sinds de zomer van 2020 is er een duidelijke afname van de geboorten te zien in België. (grafiek 1)

Ook in landen zoals Spanje, Frankrijk en Duitsland tonen de voorlopige statistieken dat er minder baby’s geboren worden. Die trend heeft te maken met Covid-19. De gezondheidscrisis en de socio-economische gevolgen ervan zorgen voor onzekerheid waardoor meer jonge gezinnen hun kinderwens uitstellen. De gedeeltelijke sluiting van de economie weegt op het inkomen en de vrees voor banenverlies neemt toe. Het aantal naakte ontslagen bleef in 2020 nog beperkt door de tijdelijke steunmaatregelen van de overheid. Voor dit jaar houden we echter rekening met minstens 70,000 extra werklozen en een klim van de werkloosheidsgraad in België naar 7,1 procent. Door die ongunstige vooruitzichten gaan sommige jongeren kiezen om langer bij hun ouders te wonen voordat zij het nest verlaten en een eigen gezin stichten. Ook de hoge bezetting in de ziekenhuizen kan ertoe aanzetten om de geboorteplannen uit te stellen. De lockdown beperkt bovendien de sociale interactie wat kan wegen op de vorming van nieuwe koppels en gezinnen.

Een turbulente economie en een zwakke arbeidsmarkt hebben in het verleden nog geleid tot een daling van de geboortecijfers. In de nasleep van de vorige recessie veroorzaakt door de financiële crisis van 2008 zijn de geboortecijfers gaan zakken. (grafiek 2) Na tien jaar onafgebroken daling was er even hoop dat de negatieve trend zou ombuigen vanaf 2020, maar daar heeft de Covid-19 crisis zand over gegooid.

In haar recentste vooruitzichten voor de Belgische bevolking voorziet het Federaal Planbureau dat de pandemie ook op middellange termijn een rem zal zetten op het aantal geboorten.

Dat is te wijten aan de daling van het gemiddeld aantal kinderen per vrouw, ook het vruchtbaarheidscijfer genoemd. Dat cijfer blijft de komende vijf jaar onder 1,6, ruim onder het niveau van 2,1 dat nodig is om voor generatievervanging te zorgen.

Naast het aantal geboorten, maakt het planbureau projecties voor het sterftecijfer en de migratie om de groei van de bevolking en de huishoudens tot 2070 te bepalen. De demografische vooruitzichten geven een duidelijker beeld hoe de samenleving er zal uitzien in de toekomst. Voor beleidsmakers zijn ze een cruciale input om een lange termijnbeleid uit te stippelen op het vlak van huisvesting, energieverbruik, de vergrijzing, en andere gebieden.

Als gevolg van de Covid-19 pandemie zou het aantal bijkomende inwoners in België 8 000 bedragen in 2020, vergeleken met een jaarlijks gemiddelde van 52 000 in de afgelopen 30 jaar. In 2021 zal de bevolkingstoename weer aantrekken (+30 000 bijkomende inwoners). Op lange termijn blijft de Belgische bevolking aangroeien (12,8 miljoen inwoners in 2070 tegenover 11,5 miljoen in 2020), maar in een langzamer tempo dan het gemiddelde van de afgelopen 30 jaar.