De energiecrisis zet hernieuwbare energie in de schijnwerpers.
10 november 2022
Frank Maet
Senior Macro Economist @Belfius
Véronique Goossens
Chief Economist @Belfius
- De opwekking van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen nam in de eerste helft van 2022 een hoge vlucht.
- Het gebruik van steenkool in de EU stijgt voor het tweede jaar op rij.
- De transitie naar schone energie moet veel sneller om onafhankelijk te worden van Russische fossiele brandstoffen.
Is de huidige energiecrisis een vloek of een zegen voor hernieuwbare energie? Volgens cijfers van de denktank Ember nam de wereldwijde opwekking van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, zoals zonne-energie en windenergie, in de eerste helft van 2022 sneller toe dan de vraag naar stroom. Er werd voor 416 terawattuur (TWh) aan hernieuwbare elektriciteit opgewekt. Dat is ruim vier keer zoveel als het totale stroomgebruik in België. Daarmee groeit de duurzame opwekking in een hoger tempo dan het wereldwijde verbruik, dat toenam met 389 TWh. De opwekking van windenergie steeg in de eerste helft van 2022 wereldwijd met 19 procent en van zonne-energie met 25 procent. In totaal is zonne-energie nu goed voor 5 procent van de wereldwijde elektriciteit en windenergie voor 8 procent. Hernieuwbare energie wordt ook steeds goedkoper. Zelfs vóór de huidige crisis waren wind en zon in veel landen al goedkoper dan de opwekking via fossiele brandstoffen. Door de enorme stijging van de gasprijzen is het kostenvoordeel van hernieuwbare energie t.o.v. kolen en gas alleen maar toegenomen.
In ons land was 2022 tot nu toe eveneens een sterk jaar voor hernieuwbare energie. In februari werd een nieuw record opgetekend op het vlak van windenergie en de afgelopen zomer werd er ongezien veel zonnestroom opgewekt. Door de stijging van de energieprijzen en een tijdelijk verlaagd btw-tarief is er een ware rush op zonnepanelen, waardoor installateurs de vraag amper kunnen bijhouden. Van januari tot augustus was hernieuwbare energie goed voor 27 procent van alle opgewekte stroom in België.
Maar er is ook slecht nieuws. Ondanks het toenemend succes van duurzame energiebronnen nam de uitstoot van broeikasgassen verder toe. Die hogere uitstoot is voor een groot stuk veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne en de daling van de Russische olie- en gasexport. China verhoogde fors haar steenkoolproductie en de V.S. deden hetzelfde op het vlak van schaliegas. Het tekort aan Russisch gas is in Europa slechts voor een stuk opgevangen door de invoer van LNG uit andere landen. Tegelijk viel de opwekking van kernenergie in Frankrijk dit jaar tegen omdat veel centrales in onderhoud waren. Door de droge zomer was er ook minder opwekking door waterkracht. Met als gevolg dat er ook steenkoolproductie nodig is om het tijdelijke tekort op te vangen. Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) verwacht dat het gebruik van steenkool in de EU dit jaar 7 procent stijgt, bovenop de sprong met 14 procent in 2021.
Bovendien waarschuwt het IEA dat de fors lagere gastoevoer vanuit Rusland volgend jaar nog steeds voor problemen zal zorgen. Voor deze winter zijn de gasvoorraden voor bijna 95 procent gevuld maar dat was dankzij een aantal gunstige factoren, zoals een uitzonderlijk warme zomer en een lage Chinese vraag naar LNG, die zich volgend jaar misschien niet voordoen. Om minder afhankelijk te worden van Rusland moet Europa besparen op gasverbruik en nog veel meer duurzame energie opwekken. De transitie naar schone energie moet dus drastisch versnellen. De Europese Commissie scherpte daarom haar ambities op dat vlak aan met het REPowerEU-plan, dat ruim vóór 2030 Europa onafhankelijk moet maken van Russische fossiele brandstoffen. Naast 12 miljard euro om de aardgas- en olie-infrastructuur op korte termijn te hervormen, voorziet het plan op het vlak van zonne- en windenergie in een snellere uitrol van nieuwe projecten. Brussel komt met een noodwet zodat Europese landen snel meer duurzame energie kunnen opwekken. De Commissie wil de trage vergunningsprocedure voor de aanleg van windmolenparken en zonnepaneelvelden aanpakken. Met de noodwet kan men het Europees Parlement passeren en gaan de maatregelen in van zodra de lidstaten akkoord gaan.
Ook groene waterstof is een belangrijke hefboom in het plan om de energietransitie te versnellen. Groene waterstof is een energiebron die uit hernieuwbare energie zoals windmolens en zonnepanelen ontstaat. Hij wordt vooral gebruikt om energie voor langere periodes op te slaan. Om volledig af te raken van Russisch gas en olie hebben we behalve hernieuwbare elektriciteit ook grote hoeveelheden hernieuwbare waterstof nodig. Want niet alles kan geëlektrificeerd worden. In heel wat toepassingen in de chemie en zware industrie is dat vaak geen optie. Door dergelijke processen te laten draaien op groene waterstof ter vervanging van kolen, gas en olie kan ook de industrie, van groot belang voor onze economie, verduurzamen. Een andere toepassing is om groene waterstof te gebruiken als opslagmedium. De elektriciteitsproductie op basis van wind- en zonne-energie kan sterk schommelen omdat die afhangt van het weer. Zo kunnen er overschotten ontstaan aan duurzaam opgewekte elektriciteit op het net, bijvoorbeeld wanneer het hard waait en de stroomvraag laag ligt. Op die momenten zou het elektriciteitsoverschot gebruikt kunnen worden om groene waterstof te maken, die dan fungeert als een ‘batterij’ van energie die later kan gebruikt worden.
De Belgische regering heeft grote ambities op het vlak van hernieuwbare waterstof en ontvouwde vorig jaar al haar federale waterstofstrategie. Die moet van België de invoer- en doorvoerhub voor groene waterstof maken en een voortrekker in waterstoftechnologie. De bestaande positie van ons land als hub voor aardgas en onze geografische ligging zijn daarbij sterke troeven.
De geopolitieke situatie en de energiemarkten zijn dit jaar fundamenteel gewijzigd door de Russische inval in Oekraïne. Dezelfde fossiele brandstoffen die voor de huidige energiecrisis zorgen, dreigen de wereld in een klimaatcrisis te duwen. Door sneller om te schakelen van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie, worden we minder afhankelijk van de onzekere, dure en vervuilende energie-invoer van het buitenland.
Bronnen:
- Ember, Global Electricity Mid-Year Insights, , October 2022
- FOD Economie – Algemene Directie Energie- Maandelijkse elektriciteitsproductie
- European Commission, Factsheet on REPowerEU Actions
- IEA.org, Global coal demand is set to return to its all-time high in 2022
Dit document, opgesteld en verspreid door Belfius Bank, geeft de visie van Belfius Bank op de financiële markten weer. Het bevat geen gepersonaliseerd beleggingsadvies of -aanbevelingen, noch onafhankelijk onderzoek op beleggingsgebied. Als u gepersonaliseerd beleggingsadvies wil, kan u daarvoor terecht bij uw financieel adviseur. Hij bekijkt graag met u welke gevolgen deze visie mogelijk heeft voor uw persoonlijke beleggingsportefeuille. De vermelde cijfers zijn een momentopname en onderhevig aan wijzigingen.
